Een schoolteam staat elke dag voor tientallen uitdagingen. Soms ligt de oplossing voor de hand, soms is er wat meer creativiteit nodig. Dirk De Boe, expert in innovatie en creativiteit in onderwijs, legt uit hoe je op school tot meer en betere ideeën komt.
‘Iedereen creatief’ is een nieuwe trend. Waarom zou je er als school in meegaan?
Dirk De Boe: “Rond elke school – zoals rond elk individu of organisatie – bevindt er zich een cirkel van invloed en een cirkel van bekommernis. In de cirkel van invloed zit alles waar je zelf vat op hebt, zoals de handboeken die je gebruikt, wie in welke klas lesgeeft … In de cirkel van bekommernis zitten zaken waar je weinig aan kan veranderen, zoals het weer, de hervorming van het secundair onderwijs, de eindtermen of het budget dat je school krijgt.”
“Als je creatief denkt, kan je je cirkel van invloed vergroten. En kan je oplossingen vinden voor zaken die je tegenhouden, zoals geld, structuren … Bovendien: hoe creatiever je wordt, hoe meer je openstaat voor verandering.”
© Kevin Faingnaert
“Scholen denken: ‘het geld komt van Brussel’. Maar het kan ook anders”
Hoe begin je eraan?
Dirk De Boe: “Er zijn veel kleine dingen die samen een verschil maken. Je kan bijvoorbeeld een creatieve quote in de lerarenkamer ophangen. ‘Je mag een idee afschieten als je een nieuw bedenkt’. Of waarom geen lerarenkamer maken waar ook leerlingen welkom zijn? Maar je kan het ook groter aanpakken en je creativiteit op elk aspect van de school loslaten: leerinhouden, leervormen, leertijd, leeromgeving, leernetwerk …”
“Je kan je netwerk creatief inschakelen. Ondernemers vragen om gastlessen te geven. Of misschien heeft een leerling wel een oom in een bedrijf dat een afgeschreven machine aan de school wil schenken. Ook op financieel vlak. Iedereen denkt: ‘het geld komt van Brussel’. Maar geld kan ook via pedagogisch verantwoorde projecten naar de school vloeien, of op basis van vrijwilligerswerk.”
“Trek eens een cirkel met een straal van 5 km rond de school en kijk wie of wat zich daarbinnen bevindt. Als je je school helemaal wil pimpen en je spreekt je netwerk aan, hoeft je dat geen euro te kosten. Het kan nog een feest worden ook. Of misschien kan je samenwerken met het cultureel centrum of de crèche? Stel dat een vereniging de leerlingen iets aanleert op een dinsdagmiddag? Ondertussen kunnen leraren die tijd gebruiken om zich te professionaliseren.”
Een creatieve school vraagt een creatieve directeur?
Dirk De Boe: “De directeur heeft de belangrijke taak om de leraren op sleeptouw te nemen. Dat betekent niet: verwachten dat iedereen een supercreatieveling is. Het gaat trouwens niet over beeldhouwen of schilderen. Wel over je brein goed gebruiken, maar ook creatief ‘doen’. Je ideeën tot aan de eindstreep brengen door eens een prototype te maken of iets uit te proberen in de klas of op de speelplaats.”
“Als een brainstorm een idee oplevert dat de directeur niet leuk vindt, heeft hij pech.”
“Overdrijven is niet nodig. Creativiteit moet altijd in lijn zijn met je doel. Een directeur moet leraren met weerstand tegen verandering niet te veel pamperen, maar ook niet voor het hoofd stoten. Hij moet wel de ‘guts’ hebben om leraren die echt niet mee willen daarover aan te spreken: ‘Wij willen een innovatieve cultuur in onze school en we willen zo met onze leerlingen omgaan’. Zo zorg je ervoor dat je team stap voor stap in dezelfde richting evolueert.”
Hoe krijg je je team op eenzelfde lijn?
Dirk De Boe: “Creatief nadenken kan je leren, bijvoorbeeld via een opleiding. Zeker als je dat met een paar leraren samen – of in team tijdens een pedagogische studiedag – kan doen. Veel mensen denken dat ze niet creatief zijn. Maar als je ze bezig ziet tijdens zo’n opleiding, valt dat best mee. De meeste mensen hebben maar een klein zetje nodig. Een directeur moet ervoor zorgen dat leraren samen tijd doorbrengen om te professionaliseren: samen kijken naar leerinhouden, nieuwe methodes van evalueren … Want het is niet eenvoudig om dat als leraar in je eentje te doen. En ook niet wenselijk.”
“En uit een brainstorm zullen wel eens ideeën komen die de directeur niet leuk vindt. Maar als je goed hebt nagedacht over de randvoorwaarden – tijd, plaats, budget – en leraren werken iets uit dat daarbinnen past, moet je het accepteren. Dan ben je transparant, consequent en authentiek. Als leraren dat voelen, ontstaat er een creatieve cultuur binnen de school.”
Verschenen in Klasse op 5 februari 2018 https://www.klasse.be/126994/creatief-zijn-op-school/